Dit artikel is geschreven door Jaap Wiering.

Na de lange corona-stilstand komen de WordPress Meetups weer op gang. De avonden worden korter, het regent en waait flink. Maar ik voel de lente, want na een winterslaap van anderhalf jaar zie ik mijn WordPress-vrienden weer in het echt. Dit heb ik het meest gemist in coronatijd: toevallige ontmoetingen, inspiratie opdoen en kennis delen. De concentratie die ik achter het beeldscherm niet kan opbrengen, lukt wél als je tijd vrijmaakt om naar een Meetup toe te gaan.

De WordPress Meetup Utrecht vond op 29 september 2021 plaats in Stadstuin Jin Jersey, een oude textielfabriek in Utrecht die is omgebouwd tot samenwerkplek. Het interieur is kleurrijk vrolijk, net zoals de bedrijven die er zitten. Zo’n 40 mensen – nieuwe en bekende gezichten – zijn naar de Meetup gekomen.

Sponsors

De locatie werd gesponsord door Stadstuin Jin Jersey. De borrelsponsor was WeGlot en de organisatie werd gesponsord door Haicu webdesign, Inesta en Digital Footprint.

Wat hebben we gemist?

Gastheer Berry van Es vertelt dat de vorige Meetup in november 2019 is gehouden. Het thema is dan ook: wat hebben we de afgelopen 2 jaar gemist aan WordPress. Zowel Monique Dubbelman als Taco Verdonschot praten ons bij over de ontwikkelingen van WordPress.

Grote ontwikkelingen

Monique Dubbelman van design collective UXATT is een bekend gezicht in de WordPress community. Ze spreekt regelmatig op WordCamps en Meetups en heeft gewerkt aan het mail-verificatiescherm voor beheerders in WordPress. Ze begint haar talk met het uitdelen van werk-, relatie- en levensadviezen van haar kattengoeroes, een verfrissende insteek.

Monique loodst ons door enkele ontwikkelingen die WordPress flink zullen veranderen. Ze noemt zichzelf geen expert en probeert vooral in Jip-en-Janneke-taal de ontwikkelingen te schetsen zonder in details te blijven hangen.

Monique Dubbelman - WordPress Meetup Utrecht
Monique Dubbelman – WordPress Meetup Utrecht (Foto door Jaap Wiering)

Full Site Editing

In WordPress 5.9 zal Full Site Editing (afgekort tot FSE) worden ingevoerd. Dit betekent dat de gebruiker (degene die de content beheert) meer invloed krijgt op vormgeving. Dingen die tot nu toe in thema’s moesten worden gecodeerd kunnen dan in de Block Editor worden vormgegeven.

Behalve meer flexibiliteit, laden sites sneller omdat er minder code nodig is, zal er nauwelijks JavaScript worden gebruikt, worden instellingen centraal opgeslagen in de theme.json, gebruikt het minder PHP en is dus makkelijker te ontwikkelen.

Met FSE kan je volledige sites (header, navigatie, sidebar) en pagina’s vormgegeven zonder coderen in PHP. De rol van de thema-bouwer zal dus veranderen, maar er blijft behoefte aan thema’s.

Het thema Tove van Anders Norén is al gemaakt voor FSE. Je kunt dit zelf uitproberen, als je een lokale webserver opstart (zoals DevKinsta, VVV of XAMPP), de Gutenberg plugin installeert en het Tove thema installeert.

Op de vraag om FSE bedoeld is voor enterprises, agencies of zelfstandigen, denkt Monique dat vooral zelfstandigen betere sites zullen gaan bouwen zonder pagebuilders en licenties. Daardoor worden ze minder afhankelijk van ontwikkelingen van commerciële pagebuilders. Voor sites bouwen is er bovendien veel meer nodig dan techniek, zoals content, strategie en marktonderzoek. De block editor maakt voor content wel een verschil, het is makkelijker geworden om te editen en dit ervaren vooral nieuwe gebruikers.

Developer Jan Willem Oostendorp meldt dat aan de developer-zijde de dingen veel ingewikkelder zijn geworden. Hij werkt aan een plugin die zorgt dat FSE wijzigingen niet in de database worden opgeslagen maar in de thema-map.

De constatering is dat toename van gebruiksgemak heeft geleid tot moeilijker ontwikkelwerk.

FSE is de tweede stap in roadmap voor WordPress. Het begon met de block editor. En in de toekomst volgt meertaligheid en online samenwerken.

Headless WordPress

Steeds vaker wordt WordPress alleen nog gebruikt voor het het beheren van content. Het weergeven van content wordt via de REST API overgelaten aan andere systemen. Er worden statische pagina’s gemaakt (geen directe interactie met database) en is daarmee goed schaalbaar, veiliger en sneller. De content is daardoor breder inzetbaar in bijvoorbeeld websites, apps, PDF’s.

Headless WordPress wordt ook wel Decoupled WordPress genoemd, maar er zijn verschillen. Op dit moment zijn er talloze oplossingen, waaronder:

Acquire-aggedon

Monique ziet een trend dat WordPress-bedrijven worden overgenomen of fuseren. Automattic heeft Frontity gekocht om headless ervaring te verbeteren, Yoast sluit zich aan bij Newfold Digital, plugin bouwer Sandhills heeft alle plugins verkocht aan Awesome Motive, Liquid Web heeft LearnDash overgenomen en Advanced Custom Fields wordt verder ontwikkeld bij Delicious Brains.

Wat vinden wij daarvan, als WordPress-vrijwilligers? Is WordPress nog van ons of worden bedrijven met core developers in dienst (zoals Automattic en Yoast) steeds sturender voor de ontwikkeling? Het lijkt erop dat de toekomst van WordPress vooral bij enkele grote partijen ligt.

Maar het echte probleem is dat WordPress inmiddels zo complex is geworden dat het entry level voor developers behoorlijk hoog is. Voor eenpitters is het niet makkelijk meer om een relevante bijdrage te leveren en zal je invloed beperkt blijven.

Veranderingen voor eindgebruikers in nieuwe WordPress-versies

Ook Taco Verdonschot is een bekend WordPress-gezicht. Hij werkt als community manager bij Yoast, maker van de bekende SEO-plugin en ondersteunend in de WordPress core ontwikkelingen. Taco noemt zichzelf “een belabberde developer, maar goede gebruiker”.

Taco constateert dat er in anderhalf jaar, van WordPress 5.4 tot de huidige versie 5.8, veel is veranderd onder de motorkap, maar dat eindgebruikers te weinig aandacht hebben gekregen. Hij toont ons de grote lijnen.

WordPress 5.9

Even een blik op de toekomst: de ontwikkeling van WordPress 5.9 is in volle gang. Je kunt die bekijken als je de “nightly” updates volgt. Rond 12 oktober 2021 zal besloten worden welke features wel en niet zullen worden ingevoerd in de beta die medio november uitkomt.

Taco Verdonschot - WordPress Meetup Utrecht
Taco Verdonschot – WordPress Meetup Utrecht (Foto door Jaap Wiering)

Blocks

De block editor is niet meer weg te denken uit WordPress. Het Social Icons Block voegt social media pictogrammen met links toe aan een pagina. Met het Button Block kan je (na enkele revisies) toegankelijke knoppen maken, waaraan binnenkort nog opties voor kleurcontrast zullen worden toegevoegd.

Ook buiten de WordPress core worden de mogelijkheden van blocks doorontwikkeld. In de Block Directory kan je blocks van externe partijen toevoegen. Als je een bericht bewerkt kan je met de plus-button een block toevoegen, maar hierin kan je ook zoeken naar nieuwe blocks.

Er zijn veel plugins die block types toevoegen. Taco noemt Gutenberg Blocks die 15 blocks toevoegt, WooCommerce Blocks door Automattic en Ultimate Blocks met 10 blocks. Yoast heeft blocks toegevoegd voor Schema.org (Structured Data voor webcrawlers), een Frequently Asked Questions Block, een Estimate Reading Time Block, allemaal om meerwaarde aan SEO te geven. Met Advanced Custom Fields is het mogelijk om je eigen blocks te maken.

Vaak zoek je maar één specifiek block type, terwijl de meeste plugins je er veel meer block types geven. Een voorbeeld van een plugin die focust op één block functionaliteit is Share on Twitter Block (minder dan 10 installaties) die iets kan Tweeten vanaf het frontend van je site.

Je kunt natuurlijk ook je eigen blocks gaan maken. In het WordPress Block Editor Handbook vind je een tutorial hoe je dit moet aanpakken.

Block patterns

Een block pattern is een groep van blocks die samen een herbruikbaar geheel vormen. Dit is handig voor bijvoorbeeld een auteursbiografie of een wat ingewikkelder layout-deel op een pagina. De patterns worden bepaald door het thema, gebruikers kunnen ze niet zelf opslaan. In het thema Eksell van Anders Norén kan je goed zien wat de mogelijkheden zijn.

Minder zichtbare veranderingen

Er is een sitemap toegevoegd die een bestand sitemap.xml genereert op de site, waardoor deze beter vindbaar wordt. De privacy-features zijn uitgebreid: het verwijderen van gebruikersdata (een vereiste van de AVG) is nu verbeterd. In de theme library kan je nu zien met welke PHP- en WordPress-versie een thema minimaal werkt. Het aantal kleuren in het Dashboard zijn verminderd en geoptimaliseerd voor toegankelijkheid.

Meer gevoelssnelheid met lazy loading

Lazy loading zorgt dat beelden pas in een website worden geladen als ze bijna zichtbaar worden. Daardoor komt de website sneller in beeld. Het scheelt dataverkeer en dat is vooral op smartphones merkbaar. Minder dataverkeer betekent ook minder energie, dus duurzamer en je batterij gaat langer mee. Lazy loading staat nu standaard aan in WordPress.

Updates

Plugins en thema’s kan je automatisch laten updaten. Dit werkt vooral goed bij weinig bezochte sites, maar is misschien niet zo’n goed idee bij hele kritische sites. Bij het uploaden van een gezipt bestand krijg je de keus of je wilt up- of downgraden.

Duotone: nuttig of een gimmick?

Er komen meer mogelijkheden om beelden te manipuleren in WordPress. Je kan nu kleuren toekennen aan een beeld waardoor een “duotone” effect ontstaan. Taco vraagt zich af of hij zoiets serieus moet nemen, maar ik denk dat gebruikers er wel mee gaan spelen en het een trend zal worden.

Query Loop Block

Het Query Loop Block geeft mogelijkheden die eerst alleen maar voor developers beschikbaar waren: het bevragen van pagina’s en berichten op basis van tags, categorieën, auteurs… De mogelijkheden zijn eindeloos! Het is een voorbereiding voor Full Site Editing.

Publiek

De Meetup-bezoekers discussiëren wat na over de ontwikkelingen. De invoer van blocks als widget wordt niet door iedereen gewaardeerd. Het voelt als een overval als er plotseling iets verandert waar je geen weet van hebt. De communicatie vanuit WordPress.org kan zeker nog verbeterd worden.

Level Level is op zoek naar freelancers die ook remote mogen werken.

Volgende WordCamps en Meetups

Dit artikel is geschreven door Jaap Wiering.

Marcel Bootsman Kinsta

Marketing Manager Dutch Market voor Kinsta.